Eerder verschenen in het Friesch Dagblad 7 augustus 2021
Vaklieden zijn niet te krijgen, volgens de bedrijven. Werkgevers hebben echter massaal bedrijfsscholen afgeschaft in het verleden. En bedrijfsscholen zijn bij uitstek het middel om vaklieden op te leiden. Een positieve uitzondering is de scheepswerf van De Vries in Makkum, waar juist een bedrijfsschool is opgericht.
De instituten voor opleiding of omscholing van volwassen werknemers, zijn in de loop van de tijd door de overheid gesloten. Een kardinale fout. Het GAK, dat zich bemoeide met omscholing, werd afgebroken en omgebouwd tot uitkeringsfabriek UWV. En daar is het uitdelen van boetes voor menselijke fouten, gemaakt in de digitale jungle van het UWV, door de afgelopen kabinetten tot hoofddoel verheven.
Omscholing is en blijft belangrijk. Onder meer voor de herinrichting van onze energievoorziening. Dus overheid, zorg voor degelijke en steeds aanwezige omscholingscapaciteit.
Loonverhouding scheef
Daarnaast is de betaling van mensen die anders zijn opgeleid (niet zijnde Hoger Beroepsonderwijs of universiteit) te laag. De verhouding tussen het loon van werknemers en managers is buitensporig scheef. Het is absurd dat managers tweehonderd keer zoveel verdienen als de gemiddelde werknemer. Het loon van de mensen die het échte werk doen in bedrijven moet hoger.
De praktijk is echter dat werkgevers keer op keer bij cao-onderhandelingen voorstellen doen om de cao te verslechteren en veel te lage loonsverhogingen door te voeren. De Metalektro cao kent inmiddels jaren van stakingen. Voor de cao-supermarkten wordt gestaakt. Deze werkgevers, die profiteerden van de coronacrisis, proberen onmisbare werknemers met een fooi het bos in te sturen.
De horeca, die de cao jarenlang aan de kant schoof, is nu de sector waar het hardst geklaagd wordt over tekorten aan personeel. Het verhaal van werkgevers, dat het organiseren van werknemers in vakbonden niet nodig is, wordt elke dag opnieuw naar het sprookjesboek verwezen door hun eigen opstelling. Tijdelijke contracten, uitzendarbeid, oproepcontracten, onderbetaalde zzp’ers, payroll, slecht betaalde arbeidsmigranten met gedwongen duurbetaalde slaapgelegenheid zijn er exemplarisch voor.
30 procent uitzendkracht
Werkgevers maken graag gebruik van uitzendkrachten omdat die goedkoper zijn en aan de kant gezet kunnen worden als dat uitkomt. Bedrijven als Philips in Drachten en Accell in Heerenveen gaan ervan uit dat er altijd uitzendkrachten kunnen worden ingezet. Tot 30 procent van het personeel is uitzendkracht.
En door de afschaffing van de uitzendvergunning in 1998 is er een wildgroei aan uitzendbureaus ontstaan. Uitzendkrachten horen niet minder te verdienen dan vaste krachten. Met name vakbond FNV heeft talloze rechtszaken gevoerd om gelijk loon voor gelijk werk te bewerkstelligen. Het blijft echter dweilen met de kraan open, als niet opnieuw de uitzendvergunning wordt ingevoerd, met het voorschrift gelijk loon voor gelijk werk. Er zal daar dan ook toezicht op moeten worden gehouden.
Ook het pensioen van uitzendkrachten dient verbeterd te worden. Iets wat de huidige minister van Sociale Zaken, Wouter Koolmees, traineert door trage wetgeving.
Beloon ook arbeidsmigrant gelijk
Arbeidsmigranten werden en worden gebruikt om de lonen laag te houden. Ook voor hen moet gelden: gelijk loon voor gelijk werk. Zodat er een einde komt aan werkverdringing. Werkverdringing zoals die zich in de noordelijke scheepswerven heeft voorgedaan en nog altijd doet. Ook hier heeft FNV rechtszaken gevoerd.
De overheid moet meer toezicht houden. In plaats daarvan is een aantal jaren de Inspectie SZW (voorheen arbeidsinspectie) alsmaar ingekrompen. De schadelijke koppeling van werk en onderdak bij arbeidsmigranten is een moderne vorm van gedwongen winkelnering, en moet verboden worden.
Ook in het onderwijs wordt geklaagd over een tekort aan docenten. Tegelijkertijd krijgen jonge leraren geen vaste aanstelling. Schoolleidingen houden de personeelsbezetting op het minimum. Dat moet anders. Er moet van uitgegaan worden dat er voldoende reserve aan personeel in dienst is.
Werkgevers (waaronder de overheid) zijn verslaafd aan het beschikbaar hebben van uitzendkrachten, oproepkrachten, zzp’ers en andere tijdelijke werknemers. Daar moeten zij van af. Het personeel in dienst van de bedrijven en overheid moet op peil gebracht worden. En als mensen negen maanden of meer in een periode van twaalf maanden tijd aan het werk zijn bij een werkgever, moet dat leiden tot een contract.
Scholing was en is belangrijk. Investeren in bedrijfsscholen is nodig. Investeren in omscholingsfaciliteiten door de overheid net zo goed. Bovenal is het noodzakelijk dat werknemers, vooral degenen die lichamelijke arbeid doen, een hogere waardering krijgen in beloning en aanzien.
Anne van Dijk is gepensioneerd FNV-vakbondsbestuurder. Hij woont in Drachten
